Claude Missiaen
In de onderzoekswereld van de psychotherapie begint het meer en meer te dagen dat men lange tijd de ervaring van cliënten en hun inzet in het eigen therapieproces te weinig of niet betrokken heeft in de zoektocht naar de werkzaamheid van therapie. Dit is overtuigend aangetoond in het boek van Tallman en Bohart (2006), waarnaar ook verwezen werd in een recente QIT- blog: The client as the heart and the relation as the soul of psychotherapy.
We kennen allemaal de gemeenschappelijk werkzame factoren: de therapeutische alliantie, de persoonlijkheid van de therapeut, de relationele grondhoudingen van empathie, congruentie , aanvaarding en bevestiging (door de therapeut wel te verstaan), consensus over de doelen en taken van therapie… Alle therapiestromingen zijn inmiddels overtuigd van de substantiële impact van deze factoren op het therapieresultaat. Maar de cliëntvariabelen blijven onderbelicht in dit klassieke paradigma, terwijl uit onderzoek gebleken is dat ze de belangrijkste bijdrage leveren aan de therapeutische verandering, in één geval zelfs tot 87% (Wampold, 2001). In psychotherapie zijn cliënten immers geen passieve ontvangers van zorg zoals bijvoorbeeld bij een chirurgische ingreep.
In een omvangrijke meta-analyse waarin meer dan 100 studies en 1400 cliëntervaringen zijn betrokken, gaan Levitt en Pomerville (2016) op zoek naar de beleving van de psychotherapiecliënt, net dat grote gebied dat lang onontgonnen bleef dus. De geïnvolveerde studies bieden een waaier aan psychotherapieën waarbij de vier hoofdstromingen vertegenwoordigd zijn: cognitieve gedragstherapie, psychodynamische therapie, experiëntieel/humanistische therapie en systeemtherapie.
De resultaten werden gebundeld in 5 clusters. We lichten er enkele uit, voor meer informatie verwijzen we naar de studie zelf (artikel is op te vragen bij QIT online).
Zo is er een ruime categorie van cliëntantwoorden die verwijzen naar de inspanningen die cliënten doen om hun persoonlijke patronen te leren identificeren en begrijpen, en dus finaal ook te bewerken en te veranderen in hun interactioneel leven. De nieuwsgierigheid van cliënten naar hun eigen functioneren blijkt een belangrijke aanjager te zijn in deze zoektocht naar de gewenste veranderingen in hun leven.
Cliënten staan voor de opdracht om de ‘stem van de therapeut’ te internaliseren en te leren inzetten als kompas. Om dit te faciliteren zijn cliënten het meest gebaat met adequate zorg, diepgaand begrip en acceptatie van het niveau waarop men zich op dit moment (maar) bevindt. Dit internalisatiewerk van de cliënt wordt belemmerd wanneer de cliënt zich niet gehoord of geaccepteerd voelt. Weinig verrassend, maar ook dan laat de self-agency van cliënten zich voelen: ze zullen er alles aan doen om toch de empathie en acceptatie van hun therapeut te kunnen ervaren.
Verder beleven cliënten succesvolle therapie als een echte samenwerking. Dit betekent o.a. dat het bepalen van de rollen van therapeut en cliënt en het bepalen van de doelstellingen en agenda voor therapie niet het alleenrecht van de therapeut is.
Vruchtbare veranderingsprocessen blijken pas echt tot volle bloei te komen indien cliënten door hun therapeut inderdaad erkend worden als agent in het therapeutisch avontuur. Ze zijn de enige expert over hun eigen leven en brengen hun wijsheid aan. Wanneer deze wijsheid gecombineerd wordt met de expertise van de therapeut krijgen cliënten meer eigenaarschap, wat dan weer versterkend werkt voor de zelfexploratie en het uitproberen van nieuw gedrag en nieuw ontdekte belevingen. Empowerment is hier het sleutelwoord.
De aandachtige lezer heeft al gemerkt dat QIT online zich al een hele tijd in deze ‘nieuwe agenda’ inschrijft en zich in die richting verder ontwikkelt. Cliënten zien we als self-healers die in een beschermde en geleide omgeving en interactie met een deskundige en warm betrokken therapeut hun exploratietocht in alle veiligheid kunnen waarmaken. Het feedbackgericht werken geeft de cliënt, de belangrijkste agent in dit gebeuren, een echte stem, op vlak van (helpende en niet helpende) processen, werkalliantie en outcome.
Levitt, M. H. & Pomerville, A. (2016). A Qualitative Meta-Analysis Examining Clients’ Experiences of Psychotherapy: A New Agenda. Psychological Bulletin, Vol 142, n° 8, 801-830.
Tallman, K. & Bohart, A.C. (2006). The client as common factor: Clients as self-healers. In M.A. Hubble, B.L. Duncan & S.D. Miller (Eds.), The heart and soul of change: What works in therapy (rev. ed., pp. 91-132). Washington, DC: American Psychological Assocation.
Wampold, B. E. (2001). The great psychotherapy debate: Models, methods, and findings. Mahwah, NJ: Erlbaum Publishers.
