- Nele Stinckens -
Dat therapie om maatwerk vraagt, hoeft niet te verwonderen. Cliënten zijn unieke wezens, ook al kunnen er bepaalde patronen worden ontdekt in de moeilijkheden en zorgen waarmee ze zich presenteren en in hun manier van (dis)functioneren. De therapeutische relatie is hét vehikel om dit maatwerk te realiseren: niet alleen worden interventies en technieken bezield en bewerkt door de manier waarop cliënt en therapeut elkaar raken; de therapeutische relatie blijkt één van de belangrijkste dragers te zijn van het veranderingsproces in therapie, ongeacht de therapeutische stroming.
Specifieke cliënt- en therapeutkenmerken bepalen hoe de therapeutische relatie zich ontwikkelt en welke onvermijdelijke kortsluitingen er zich kunnen voordoen. Zo hebben niet enkel de persoonskenmerken van cliënt en therapeut een invloed, ook hun relationele behoeften, gehechtheidsstijlen en onderlinge dynamiek spelen een belangrijke rol.
Dit is niet anders in blended therapie. Ook wanneer de traditionele face-to-face sessies worden afgewisseld met online zelfhulp blijft een fijnmazige afstemming op de verschillende componenten van de therapeutische relatie cruciaal. Een goede timing, een geschikte dosering, een gepast aanbod, een basis van veiligheid en vertrouwen en een zorgzame terugkoppeling: het zijn allemaal factoren die mee bepalen of blended therapie werkt of niet. De angst dat hulpverleners overbodig zouden worden als online zelfhulp haar intrede doet in de dagelijkse therapiepraktijk is me om die reden ongegrond. Therapeuten blijven nodig als ervaren, betrouwbare en waakzame gidsen, ook al gaat een cliënt voorafgaand, tijdens of na de therapiesessies zelfstandig aan de slag.
Dit wil ik illustreren aan de hand van twee korte casusbeschrijvingen.
Sandra is een vrouw van 41 jaar. Als kind werd ze ernstig mishandeld door haar beide ouders. In de therapiesessies geraakt Sandra soms helemaal overspoeld door op het eerste zicht banale triggers die haar herinneren aan haar jeugd. Op die momenten verstijft Sandra van angst. De therapie-ruimte wordt een akelige plek, waarbij ze ook de therapeut als erg bedreigend ervaart. Thuis heeft ze eveneens geregeld dergelijke paniekaanvallen, vooral ‘s nachts, na een droom waarin ze haar vroegkinderlijke herinneringen herbeleeft.
Wat Sandra nodig heeft naast de therapiesessies is een veilige ruimte in afwezigheid van de therapeut; een ruimte die ze kan gebruiken om haar overspoelende emoties te helpen reguleren en de triggers ervan te herkennen. Om die reden stelt de therapeut voor om met een online dagboek te werken ter ondersteuning van de therapiesessies. Het met vaste regelmaat neerschrijven van haar belevingen helpt Sandra om de intrapsychische chaos te verteren, inzicht te krijgen in situaties en de corrigerende therapie-ervaringen meer te verankeren. Ook zorgt het extra contact met de therapeut - met wie ze zich dagelijks in gedachten verbindt via haar dagboek - dat er een stabiele en veilige hechtingsrelatie ontstaat.
Tim is een jongeman van 24 jaar. In zijn professioneel functioneren wordt hij ernstig gehinderd door zijn vernietigende zelfkritiek: nooit kan hij tevreden zijn over zijn realisaties, steeds valt er iets aan te merken op de manier waarop hij zijn team aanstuurt, andere collega’s lijken altijd succesvoller dan hem,... Tim wilt inzicht krijgen in de ontstaansgeschiedenis van zijn innerlijke criticus en wilt actief aan de slag om zijn meedogenloze criticus in te ruilen voor een mildere variant. Hij wilt ook meer in voeling komen met de kracht van zijn kwetsbaarheid.
Tim verlangt vooral naar inzichten en concrete handvatten om zich vrijer en meer ontspannen op de werkvloer te kunnen bewegen. De therapeut voegt de zelfhulpmodule ‘Ik (k)en mezelf’ toe aan het therapietraject van Tim. Deze module bestaat uit een brede waaier van tools (oa. psycho-educatie, illustratieve filmpjes, reflectie-opdrachten, ontspanningsoefeningen,…) die hij op eigen tempo en naar eigen behoefte kan doorlopen. De module helpt Tim om zich meer bewust te worden van de beschermende functie die zijn criticus ooit heeft gehad, maar die hem nu vooral afremt. Doorheen de oefeningen leert hij wat goede zelfzorg is en wordt hij aangemoedigd om meer te investeren in een gezonde relatie met zichzelf.
De expertise van therapeuten is nodig om een accurate inschatting te maken van wat er op dat moment nodig is om veranderingsprocessen te faciliteren. Hun relationele sensitiviteit is noodzakelijk om aan te voelen wat een cliënt al dan niet zelfstandig kan dragen en verwerken.
Blended therapie zal wellicht niet aanslaan als cliënten een standaardpakket online zelfhulp krijgen aangeboden dat ze in een vaste volgorde en op een vooraf bepaald moment in hun therapietraject dienen te doorlopen. “It takes two to tango” is een gekende uitdrukking die Vanaerschot (2004) toepast op psychotherapie. Wanneer online zelfhulp wordt toegevoegd aan de therapiesessies, dan geldt wellicht: “It takes three to blended tango”.
De therapeutische relatie en het online zelfhulp aanbod kunnen niet als geïsoleerde fenomenen worden beschouwd. Om therapie een volwaardig blended karakter te geven, is afstemming en integratie nodig van wat er in het therapeutisch contact - tussen cliënt en therapeut - gebeurt en waar de cliënt zelfstandig - in het online aanbod - mee kan en wil werken.
