Nele Stinckens
Op 29 maart 2023 verscheen in De Morgen een artikel, getiteld 'In 7 vragen naar de juiste psycholoog'. Hierin werd duidelijk dat de zoektocht naar een goede psycholoog voor de meeste mensen niet over rozen loopt. Hoewel de drempel om naar een psycholoog te gaan verlaagt, weten mensen niet waar te beginnen in hun zoektocht. Het risico bestaat dat ze terecht komen bij een psycholoog die hen niet ligt of dat het therapeutisch aanbod niet optimaal is afgestemd op hun zorgnood of hulpvraag, waardoor ze ontgoocheld afhaken.
Enkele vragen werden naar voren geschoven die bij zo'n zoektocht richtinggevend kunnen zijn, zoals: 'wanneer zet je de stap naar therapie?', 'waar zoek je?', 'welk soort therapie?', 'klikt het?' of 'hoe weet je of je goed geholpen wordt?'. Het zijn relevante vragen, die voor cliënten echter niet makkelijk te beantwoorden zijn. Het ontbreekt hen immers vaak aan de nodige achtergrondkennis of aan een juist referentiekader. Idealiter worden deze vragen, samen met de psycholoog, gethematiseerd als onderdeel van de psychologische behandeling.
Essentieel is dat er een dialoog op gang wordt gebracht tussen cliënt en therapeut over het vormgeven van het hulpverleningsproces waarbij de cliënt actief betrokken wordt.
Dit kan al bij de start van therapie gebeuren door de voorkeuren van cliënten expliciet te bevragen. Het feit dat cliënten een keuze kunnen maken wat betreft hun behandeling werkt sterk motiverend: het vergroot hun engagement, het zorgt ervoor dat ze actiever participeren en het maakt dat ze zich mee verantwoordelijk voelen voor het proces. Met dat doel ontwikkelden Cooper en Norcross in 2015 een korte multidimensionale zelfrapportageschaal die is opgebouwd rond vier dimensies van voorkeuren: 1. sturing door de cliënt versus door de therapeut, 2. emotionele intensiteit versus emotionele terughoudendheid, 3. gerichtheid op het verleden versus op het heden en 4. warme ondersteuning versus uitdaging. De Cooper-Norcross Inventory of Preferences (C-NIP) is gratis beschikbaar in de bibliotheek van QIT online, zowel in de Nederlandstalige als Engelstalige versie. Het afnemen van deze vragenlijst en het openlijk bespreken van de voorkeuren en verwachtingen van cliënten kan helpen om het eigen aanbod beter af te stemmen. Of het kan ondersteunen bij het oriënteren naar een andersoortig aanbod als de eigen therapeutische mogelijkheden ontoereikend of niet passend blijken te zijn,
Ook tijdens het therapieproces is het van belang om nauwgezet de vinger aan de pols te blijven houden. Bevragen wat een cliënt helpend dan wel storend vindt en open communiceren over gemeenschappelijke doelen en taken in therapie, maakt de samenwerkingsrelatie sterker en vermindert het risico op drop-out gevoelig. Uit onderzoek weten we dat deze opvolging best gebeurt op een systematische manier, Hulpverleners blijken de mate van vooruitgang immers vaak te overschatten en stagnatie of achteruitgang laattijdig of helemaal niet op te merken. Een feedbackgerichte methodiek is een onmisbare schakel om de klinische inschatting van hulpverleners aan te vullen of te corrigeren en weinig werkzame therapieprocessen tijdig bij te sturen. Dit heb ik eerder toegelicht in de blogpost 'We all need people who will give us feedback. That's how we improve'.
Gedeeld eigenaarschap over het te volgen traject vergroot het succes van psychotherapie. Door de wijsheid van cliënten te combineren met de expertise van de therapeut, kunnen veranderingsprocessen tot volle bloei komen.
Dat de weg naar een goede psycholoog soms hobbelig is, bleek uit het relaas van sommige cliënten in hogergenoemd artikel, Ernst Koster, hoogleraar klinische psychologie aan de UGent, pleit voor meer emancipatie van de cliënt om deze hobbels te overwinnen. Checken welke opleidingen de psycholoog heeft gevolgd en polsen naar relevante ervaring en expertise zijn relatief eenvoudige initiatieven die cliënten kunnen nemen. Maar vrij en ongedwongen de vraag stellen of het klikt en of men zich goed geholpen voelt, is minder evident. Hulpverleners kunnen cliënten helpen om hun eigen geschikte psycholoog te vinden, door open en ontvankelijk te zijn voor dit gezamenlijk zoekproces.
Lambert, M.J., Whipple, J.L. & Kleinstäuber, M. (2018). Collecting and Delivering Progress Feedback: A Meta Analysis of Routine Outcome Monitoring. Psychotherapy, 55 (4), 520-537.
Norcross, J. & Cooper, M. (2021). Personalizing pyschotherapy: Assessing and accomodating patient preferences. Washington, DC: American Psychological Assocation.
Süle, A. (2021). Recensie online event: Personalizing pyschotherapy: Assessing and accomodating patient preferences. Tijdschrift Persoonsgerichte Experiëntiële Psychotherapie, 59(2), 114-122.
